तो क्षण… जेव्हा कर्णधार हरमनप्रीत कौरने नादिन डिक्लर्कचा निर्णायक झेल पकडला, तेव्हा नवी मुंबईतील डी. वाय. पाटील स्टेडियमवर 52 वर्षांची प्रदीर्घ प्रतीक्षा संपली. ही प्रतीक्षा 1973 साली सुरू झालेल्या महिला विश्वचषक क्रिकेट स्पर्धेच्या पहिल्या पर्वापासूनची होती. भारतीय महिला क्रिकेट संघाने दक्षिण आफ्रिकेला 52 धावांनी पराभूत करून पहिल्यांदाच विश्वचषक जिंकला आणि संपूर्ण देशात आनंदाचा आणि अभिमानाचा कल्लोळ उसळला. खेळाडूंच्या डोळ्यांतील आनंदाश्रू आणि चाहत्यांचा जल्लोष या विजयाची गाथा सांगत होता. पण हा विजय केवळ अंतिम सामन्यातील कौशल्याचा नव्हता. तो अनेक वर्षांची मेहनत, दूरदृष्टीचे निर्णय आणि मैदानापलीकडच्या काही आश्चर्यकारक घटकांचा परिणाम होता. या विश्वविजयामागे दडलेल्या पाच अशा गोष्टी आहेत, ज्यामुळे हा ऐतिहासिक विजय आणखी खास ठरतो.
BCCI च्या एका धाडसी निर्णयाने पायाभरणी
या विश्वविजयाची पायाभरणी काही वर्षांपूर्वी, ऑक्टोबर 2022मध्येच झाली होती, जेव्हा भारतीय क्रिकेट नियामक मंडळाने (BCCI) एक धाडसी आणि ऐतिहासिक निर्णय घेतला. या धोरणानुसार, भारतीय महिला आणि पुरुष क्रिकेटपटूंना समान मॅच फी देण्याचे जाहीर करण्यात आले. महिला क्रिकेटसाठी हा एक गेमचेंजर आणि टर्निंग पॉईंट होता, ज्याने खेळाडूंना केवळ आर्थिक समानताच दिली नाही, तर व्यावसायिक सन्मान आणि प्रचंड मानसिक बळ दिले. या निर्णयामुळे त्यांना खेळावर पूर्ण लक्ष केंद्रित करण्यास मदत झाली. त्यावेळी काही टीकाकारांनी या निर्णयावर प्रश्नचिन्ह उपस्थित केले होते; काहींनी तर याला आर्थिकदृष्ट्या अव्यवहार्य आणि केवळ एक ‘भावनिक निर्णय’ म्हटले होते. मात्र, तीन वर्षांनंतर जेव्हा भारतीय लेकींनी विश्वचषकाची ट्रॉफी उंचावली, तेव्हा त्या सर्व टीकाकारांना चोख उत्तर मिळाले. या विजयाने हे सिद्ध केले की, जेव्हा संस्था खेळाडूंना समान संधी आणि सन्मान देतात, तेव्हा ते जागतिक स्तरावर अशक्यप्राय यश मिळवू शकतात. संस्थात्मक पातळीवर मिळालेल्या या सन्मानाला आणि आर्थिक स्थिरतेला मैदानावर आत्मविश्वासात बदलण्यासाठी गरज होती एका संयमी आणि दूरदृष्टीच्या नेतृत्त्वाची.
अमोल मुझुमदार: क्रांती घडवणारे प्रशिक्षक
या यशामागे आणखी एक व्यक्ती खंबीरपणे उभी होती, ती म्हणजे मुख्य प्रशिक्षक अमोल मुझुमदार. मुझुमदार हे मुंबईचे उत्कृष्ट फलंदाज म्हणून ओळखले जातात, ज्यांनी प्रथम श्रेणी क्रिकेटमध्ये 11,000हून अधिक धावा केल्या, पण त्यांना भारताकडून आंतरराष्ट्रीय सामना खेळण्याची संधी कधीच मिळाली नाही. याच कारणामुळे, त्यांच्या नियुक्तीवर काही जणांनी शंका उपस्थित केली होती. पण मुझुमदार यांनी आपल्या कामातून एक ‘शांत क्रांती’ घडवली. त्यांचा शांत स्वभाव, संयमी नेतृत्त्वशैली आणि खेळाडूंमध्ये आत्मविश्वास निर्माण करण्याची पद्धत संघासाठी अत्यंत मोलाची ठरली. विश्वचषकाच्या साखळी फेरीत ऑस्ट्रेलिया, दक्षिण आफ्रिका आणि इंग्लंडकडून पराभव पत्करावा लागल्यानंतरही त्यांनी ड्रेसिंग रूममधील वातावरण शांत आणि सकारात्मक ठेवले. मुझुमदार यांच्या यशाने भारतीय क्रिकेटमधील एका जुन्या समीकरणाला छेद दिला: यशस्वी खेळाडूच यशस्वी प्रशिक्षक होऊ शकतो. त्यांनी दाखवून दिले की, खेळाबद्दलची सखोल समज, व्यवस्थापन कौशल्य आणि खेळाडूंना प्रेरित करण्याची क्षमता ही कोणत्याही आंतरराष्ट्रीय कॅपपेक्षा अधिक मोलाची आहे. याच शांत आणि सकारात्मक वातावरणाने खेळाडूंना त्यांच्या क्षमतेच्या शिखरावर पोहोचण्यासाठी एक सुरक्षित व्यासपीठ दिले.
पुरुष क्रिकेटमध्येही कोणी केला नाही असा जागतिक विक्रम
या विश्वविजयात भारताची स्टार अष्टपैलू खेळाडू दीप्ती शर्मा हिचे योगदान अतुलनीय होते, म्हणूनच तिला ‘प्लेअर ऑफ द टूर्नामेंट’ या पुरस्काराने गौरवण्यात आले. पण तिने या स्पर्धेत जे केले, ते केवळ कौतुकास्पद नव्हते, तर ते ऐतिहासिक होते. दीप्तीने या स्पर्धेत असा एक विश्वविक्रम केला जो क्रिकेटच्या इतिहासात यापूर्वी कोणत्याही पुरुष किंवा महिला खेळाडूला जमला नव्हता: एकाच विश्वचषक स्पर्धेत 200पेक्षा जास्त धावा आणि 20पेक्षा जास्त बळी घेण्याचा पराक्रम. तिने या स्पर्धेत 215 धावा केल्या आणि सर्वाधिक 22 बळी घेतले. इतकेच नाही, तर अंतिम सामन्यातही तिने 58 धावांची महत्त्वपूर्ण खेळी केली आणि गोलंदाजीत 39 धावांत 5 बळी घेत भारताच्या विजयावर शिक्कामोर्तब केले. विश्वचषक अंतिम सामन्यात पाच बळी घेणारी ती पहिली भारतीय ठरली. या अद्वितीय कामगिरीने दीप्ती शर्माला जागतिक क्रिकेटच्या इतिहासात एका वेगळ्याच उंचीवर नेऊन ठेवले आहे.
फक्त एक ट्रॉफी नाही, तर ‘1983’सारखी एक नवी पहाट
हा विजय केवळ एका स्पर्धेपुरता मर्यादित नाही, तर भारतीय क्रीडाविश्वासाठी एका नव्या युगाची नांदी मानला जात आहे. या विजयाची तुलना थेट 1983मध्ये कपिल देव यांच्या नेतृत्त्वाखाली भारताने जिंकलेल्या पुरुष विश्वचषकाशी केली जात आहे. ज्याप्रमाणे त्या विजयाने भारतात क्रिकेटची एक नवी लाट आणली, त्याचप्रमाणे हा विजय देशातील महिला क्रिकेटसाठी एक निर्णायक क्षण ठरणार आहे. क्रिकेटचा देव मानल्या जाणाऱ्या सचिन तेंडुलकरने या भावनेला अचूक शब्दात मांडले. त्याने म्हटले की, जसे 1983च्या विजयाने त्याच्या पिढीला मोठी स्वप्ने पाहण्यासाठी प्रेरित केले, त्याचप्रमाणे 2025चा हा विजय देशभरातील असंख्य लहान मुलींना बॅट-बॉल हातात घेऊन मैदानावर उतरण्यासाठी आणि विश्वविजेते होण्यावर विश्वास ठेवण्यासाठी प्रेरित करेल.
विजयाच्या जल्लोषामागे दडलेले आनंदाश्रू आणि भावनांचा कल्लोळ
आकडेवारी आणि रणनीतीच्या पलीकडे, हा विजय भावनांनी ओतप्रोत भरलेला होता. सात वेळच्या विश्वविजेत्या ऑस्ट्रेलियाला उपांत्य फेरीत हरवल्यानंतर भारतीय खेळाडूंच्या भावनांचा बांध फुटला. कर्णधार हरमनप्रीत कौर मैदानातच ढसाढसा रडू लागली आणि कोचिंग स्टाफने तिला सावरले. त्या सामन्याची नायिका, नाबाद 127 धावा करणारी जेमिमाह रॉड्रिग्ज, सामन्यानंतर मुलाखत देताना रडत होती. अंतिम सामना जिंकल्यानंतरही असेच भावनिक क्षण पाहायला मिळाले, जेव्हा हरमनप्रीतने स्मृती मानधनाला घट्ट मिठी मारली. हे केवळ आनंदाश्रू नव्हते, तर अनेक वर्षांचा संघर्ष, दुर्लक्ष आणि अपेक्षांच्या प्रचंड दबावातून मिळालेल्या मुक्तीचे ते प्रतीक होते. या अश्रूंनी त्या अदृश्य जखमा धुवून काढल्या आणि एका नव्या आत्मविश्वासाला जन्म दिला. हा विजय केवळ एक ट्रॉफी नव्हता, तर त्यांच्या आयुष्यभराच्या संघर्षाचे आणि स्वप्नांचे फळ होते.
थोडक्यात, 2025चा विश्वविजय हा केवळ मैदानावर दाखवलेल्या कौशल्याचा परिणाम नव्हता. तो मैदानाबाहेर घेतलेले दूरदृष्टीचे निर्णय, एका शांत पण प्रभावी नेतृत्त्वाचा प्रभाव, एका अष्टपैलू खेळाडूची ऐतिहासिक कामगिरी आणि संघाच्या अतूट भावनिक गुंतवणुकीचा परिपाक होता. या विजयाने भारतीय महिला क्रिकेटला एका नव्या उंचीवर नेले आहे. आता प्रश्न हा आहे की, भारताच्या लेकींनी जग तर जिंकले आहे, पण ही केवळ एका विश्वविजयाची सुरुवात आहे की भारतीय क्रीडाविश्वातील एका नव्या सुवर्णयुगाची नांदी?
