मुंबई शहरात, विशेषत: उंच इमारतींमध्ये मोठ्या आगीच्या घटना घडत आहेत. मुंबई फायर ब्रिगेड (MFB) नुसार, गेल्या ७ महिन्यात आगीशी संबंधित २,९२५ कॉल्स रेकॉर्ड करण्यात आले. आर ए रेसिडेन्सी, ब्रीच कँडी, कुर्ला येथील एसआरए बिल्डिंग आणि एक येथे आगीच्या मोठ्या घटनांची नोंद झाली. MFB डेटानुसार एकूण सुमारे १०,००० आपत्कालीन कॉल प्राप्त झाले आहेत, त्यापैकी २,९२५ फायर कॉल, ४,५१५ रेस्क्यू कॉल आणि २,५३३ इतर कॉल्स आहेत. शहरात दरवर्षी सरासरी ५,००० पेक्षा जास्त फायर कॉल्स नोंदवले जातात आणि ७०% आगीच्या घटना विद्युत उपकरण किंवा विद्युत बिघडाशी संबंधित होत्या.
२०२१-२२मध्ये, अग्निशमन विभागाने १२,८१५ आपत्कालीन कॉलला प्रतिसाद दिला. त्यापैकी ३,४८४ आगीच्या घटना, ५,५५७ बचाव कॉल आणि ३,९८५ इतर घटना होत्या. या आगीच्या घटनांमध्ये एकूण १५ जणांचा मृत्यू झाला असून ९ अग्निशमन कर्मचाऱ्यांसह ११० जण जखमी झाले. अधिकाऱ्यांच्या म्हणण्यानुसार, प्रत्येक आगीच्या घटनेत लोकांना बाहेर काढणे हे प्राथमिक आव्हान होते. विशेषत: उंच इमारतींमध्ये, कोणत्याही मार्गदर्शित निर्वासन उपायाशिवाय उंच मजल्यावरील लोकांना बाहेर काढणे कठीण आहे. असे नोंदवले गेले आहे की, मुख्यतः लोकांचा मृत्यू गुदमरून मृत्यू झाला आणि जखमा किंवा भाजल्याने झाला नाही. दादरच्या नुकत्याच लागलेल्या आगीत एका ६० वर्षीय व्यक्तीचाही गुदमरून मृत्यू झाला. जर आपण बारकाईने पाहिले तर आपल्याला अनुलंब वाढणाऱ्या मुंबई शहरासाठी निर्वासन उपायांची नितांत आवश्यकता दिसून येईल. तथापि, राज्य सरकार आणि अग्निशमन विभागाच्या अलीकडील घडामोडींमुळे जलद आणि सुरक्षित निर्वासनासाठी पुरेशा निर्वासन उपायांमुळे जागरुकता वाढली आहे, परिणामी आगीचे कॉल कमी होत आहेत.
मुंबईचे मुख्य अग्निशमन अधिकारी आर एन अंबुलगेकर म्हणाले की, “वर्षभर आम्ही अग्निशमन दल आमच्या नागरिकांच्या सुरक्षिततेची खात्री करण्यासाठी सर्वतोपरी प्रयत्न करतो. आगीच्या आपत्कालीन परिस्थितीत आम्ही लाखो जीव वाचवू शकलो हे माझ्या सहकारी सदस्यांचे कष्ट आहे. मी सर्व नागरिकांना सुरक्षित जीवनासाठी अग्निसुरक्षा आणि निर्वासन नियमांचे पालन करण्याची विनंती करतो.”
अतिरिक्त महापालिका आयुक्त अश्विनी भिडे म्हणाल्या की, “उंच इमारती आणि गगनचुंबी इमारतींनी चिन्हांकित असलेल्या मुंबईसारख्या महानगरात, आगीच्या वेळी स्थलांतराला खूप महत्त्व असते. उंच इमारतींमध्ये सुरक्षितता वाढवण्यासाठी, महाराष्ट्र ऊर्जा विभाग ७० मीटरपेक्षा जास्त इमारतींसाठी फायर इव्हॅक्युएशन लिफ्ट अनिवार्य करते. हे आगीच्या वेळी, विशेषत: असुरक्षित गटांसाठी जलद स्थलांतर करण्यास मदत करते. अग्निशमन सुलभतेसाठी फायरमन इव्हॅक्युएशन लिफ्टदेखील आवश्यक आहेत. दोन वर्षांपूर्वी अग्निरक्षक प्रशिक्षणाचा शुभारंभ, MFB द्वारे नागरी जागृतीचा उपक्रम आणि उंच इमारतींमध्ये फायर इव्हॅक्युएशन लिफ्टची अंमलबजावणी मुंबईच्या सुरक्षिततेसाठी बांधिलकी अधोरेखित करते. आपल्या शहराच्या लवचिकतेचा आधारस्तंभ म्हणून इव्हॅक्युएशन प्रोटोकॉलचा स्वीकार करून, अग्निसुरक्षेला प्राधान्य देण्याची सामूहिक शपथ घेऊया. एकजुटीने आणि जागरूकतेने आपण सर्वांसाठी सुरक्षित आणि समृद्ध मुंबई सुनिश्चित करू शकतो.
अग्निशमन अधिकारी पुढे म्हणाले की, अग्निशमन विभाग आणि मुंबई महानगरपालिका सतत नवीन कार्यक्षम पायाभूत सुविधा निर्माण करण्यासाठी प्रयत्न करत आहेत ज्यामुळे नुकसान कमी होईल. सध्या मुंबईत बचाव कार्यासाठी ३५ अग्निशमन केंद्रे आणि १९ मिनी अग्निशमन केंद्रे आहेत. आगीच्या घटनांना लवकरात लवकर प्रतिसाद देण्यासाठी अलीकडेच प्रभाग स्तरावर २२ क्विक रिस्पॉन्स व्हेइकल्स (QRV) सुरू करण्यात आली आहेत. एकत्रित अग्निशमन वाहनांची नवीन रचना प्रस्तावित करण्यात आली आहे. या वाहनांमध्ये हायड्रॉलिक प्लॅटफॉर्म, फायर इंजिनच्या आत पाण्याची टाकी आणि बचाव वाहन असेल. त्याची प्रक्रिया सुरू आहे आणि लवकरच मुंबई अग्निशमन विभागाकडे बचाव कार्यासाठी अशा प्रगत गाड्या असतील.
इंडस्ट्री एक्सपर्ट डॉ. विक्रम मेहता म्हणाले की, “मुंबईसारख्या महानगराला आग प्रतिबंधक आणि खबरदारीसाठी कठोर नियमांची गरज आहे. वेळेवर बाहेर काढल्याने जीव वाचतील आणि अग्निशमन दलाच्या जवानांना उंच मजल्यापर्यंत पोहोचण्यासाठी धडपड करावी लागणार नाही. राज्य सरकारने आधीच उंच इमारतींसाठी फायर इव्हॅक्युएशन लिफ्ट्सबाबत सल्ला दिला आहे आणि जबाबदार बांधकाम व्यावसायिकांनी तो सद्भावनेने स्वीकारला आहे. अचानक लागलेल्या आगीच्या आपत्कालीन परिस्थितीसाठी इव्हॅक्युएशन प्लॅनसह तयार केलेले मुंबई हे वर्षांतील पहिले शहर असेल.”