गेल्या 24 तासांतील जागतिक घडामोडी भू-राजकीय तणाव आणि आंतरराष्ट्रीय संबंधांमधील महत्त्वपूर्ण बदलांनी व्यापलेल्या दिसतात. अमेरिका आणि नायजेरिया यांच्यातील संभाव्य लष्करी कारवाईच्या शक्यतेने पश्चिम आफ्रिकेत चिंतेचे वातावरण निर्माण झाले आहे, तर दुसरीकडे रशिया-युक्रेन युद्धात अणुऊर्जा प्रकल्पांवर झालेल्या हल्ल्यांमुळे ‘आण्विक दहशतवादा’चे गंभीर आरोप-प्रत्यारोप सुरू आहेत. या तणावपूर्ण वातावरणात अमेरिका आणि चीन यांच्यातील व्यापारयुद्धाला मिळालेली तात्पुरती स्थगिती ही एक दिलासादायक घडामोड आहे, ज्यामुळे जागतिक अर्थव्यवस्थेला काहीसा श्वास घेण्यास जागा मिळाली आहे. या सर्व घटना अमेरिका, चीन आणि रशिया यांसारख्या प्रमुख जागतिक शक्तींमधील संबंधांना नव्याने आकार देत आहेत. भू-राजकीय घडामोडींव्यतिरिक्त, जगाचे लक्ष वेधून घेणाऱ्या अनेक महत्त्वपूर्ण सांस्कृतिक, वैज्ञानिक आणि सामाजिक घटनाही घडल्या आहेत. इजिप्तमध्ये जगातील सर्वात मोठ्या पुरातत्व संग्रहालयाचे उद्घाटन झाले, जे प्राचीन इतिहासाचा खजिना जगासमोर खुला करत आहे. त्याचवेळी, भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेने (इस्रो) आपल्या सर्वात वजनदार रॉकेटद्वारे यशस्वी प्रक्षेपण करून अंतराळ तंत्रज्ञानातील आपले सामर्थ्य पुन्हा एकदा सिद्ध केले आहे. या सकारात्मक घटनांसोबतच मेक्सिकोमधील सुपरमार्केटमध्ये झालेल्या भीषण स्फोटासारख्या दुःखद घटनांनी मानवी जीवनातील अनिश्चिततेची जाणीव करून दिली. या सर्व घटना-घडामोडींचा आपण थोडक्यात आढावा घेऊया.
गेल्या 24 तासातील टॉप 10 जागतिक घटना-घडामोडी
- अमेरिकेची नायजेरियाला लष्करी कारवाईची धमकी: अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी नायजेरियातील ख्रिश्चनांवरील हल्ल्यांच्या मुद्द्यावरून चिंता व्यक्त करत, लष्करी कारवाईच्या तयारीचे आदेश आपल्या “डिपार्टमेंट ऑफ वॉर”ला दिले आहेत. ट्रम्प यांनी सोशल मीडियावर केलेल्या घोषणेनुसार, जर नायजेरिया सरकारने ईसाईयांच्या हत्त्या रोखण्यासाठी तातडीने पावले उचलली नाहीत, तर अमेरिका नायजेरियाला दिली जाणारी सर्व मदत थांबवेल आणि गरज पडल्यास धडाक्यात लष्करी कारवाई करेल. यावर प्रतिक्रिया देताना, नायजेरियाचे अध्यक्ष बोला टिनुबू यांनी धार्मिक असहिष्णुतेचे आरोप फेटाळून लावले आणि देशात सर्व धर्मांच्या नागरिकांना विश्वासाचे स्वातंत्र्य असल्याची ग्वाही दिली.
- अमेरिका-चीन व्यापारयुद्धाला तात्पुरती स्थगिती: राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प आणि चीनचे अध्यक्ष शी जिनपिंग यांच्यात दक्षिण कोरियामध्ये झालेल्या महत्त्वपूर्ण बैठकीनंतर, दोन्ही देशांनी व्यापारयुद्धाला एक वर्षासाठी स्थगिती देण्यावर सहमती दर्शवली आहे. या करारानुसार, अमेरिका फेंटॅनिल ओपिओइडच्या निर्मितीसाठी लागणाऱ्या चिनी रसायनांवरील दर कमी करेल, तर चीन दुर्मिळ खनिजे आणि चुंबकांवरील (magnets) निर्यात नियंत्रणे थांबवेल. याव्यतिरिक्त, चीनने अमेरिकेकडून मोठ्या प्रमाणात सोयाबीन खरेदी करण्याचेही मान्य केले आहे. या निर्णयामुळे जागतिक व्यापारातील तणाव काही काळासाठी कमी होण्याची शक्यता आहे.
- युक्रेनकडून रशियावर ‘आण्विक दहशतवादा’चा आरोप: युक्रेनने रशियावर देशातील अणुऊर्जा प्रकल्पांना वीजपुरवठा करणाऱ्या महत्त्वाच्या सबस्टेशन्सवर जाणीवपूर्वक हल्ले केल्याचा गंभीर आरोप केला आहे. युक्रेनच्या परराष्ट्र मंत्रालयाने या हल्ल्यांना ‘आण्विक दहशतवाद’ संबोधले आहे, कारण यामुळे अणुऊर्जा प्रकल्पांच्या सुरक्षेला धोका निर्माण झाला आहे. संयुक्त राष्ट्रांच्या अणुऊर्जा संस्थेने (IAEA)देखील या हल्ल्यांमुळे अणुसुरक्षेला धोका निर्माण झाल्याचे म्हटले आहे. दरम्यान, रशियन क्षेपणास्त्र हल्ल्यांमध्ये लहान मुलांसह अनेक सामान्य नागरिक ठार झाल्याचेही युक्रेनने म्हटले आहे.
- मालीमध्ये गंभीर संकट; जिहादी गटाकडून राजधानीची नाकेबंदी: पश्चिम आफ्रिकेतील माले देशात अल-कायदाशी संबंधित ‘जमात नुसरत उल-इस्लाम वा अल-मुस्लिमीन’ (JNIM) या जिहादी गटाने राजधानी बामाकोकडे जाणारे प्रमुख मार्ग रोखले आहेत. या नाकेबंदीमुळे देशात इंधनाची तीव्र टंचाई निर्माण झाली असून, जनजीवन विस्कळीत झाले आहे. परिस्थितीचे गांभीर्य लक्षात घेता अमेरिका, जर्मनी आणि इटली यांसारख्या पाश्चात्य देशांनी आपल्या नागरिकांना तातडीने माले सोडण्याचा सल्ला दिला आहे.
- मेक्सिकोमध्ये सुपरमार्केटमध्ये भीषण स्फोट, 23 ठार: मेक्सिकोच्या हर्मोसिलो शहरातील वाल्डोस सुपरमार्केटमध्ये झालेल्या भीषण स्फोटात लहान मुलांसह किमान 23 जणांचा मृत्यू झाला असून, 11 जण जखमी झाले आहेत. स्थानिक माध्यमांच्या वृत्तानुसार, स्फोटानंतर अनेक ग्राहकांनी दुकानातच आश्रय घेण्याचा प्रयत्न केला, परंतु ते आगीच्या ज्वाळांमध्ये अडकले. ही दुःखद घटना ‘डे ऑफ द डेड’ या सणाच्या दिवशी घडल्याने शहरावर शोककळा पसरली. अधिकाऱ्यांच्या मते, हा स्फोट एका सदोष इलेक्ट्रिक ट्रान्सफॉर्मरमुळे झाला असावा आणि यात कोणत्याही प्रकारच्या हल्ल्याची शक्यता नाकारण्यात आली आहे.
- इस्रोची ऐतिहासिक ‘बाहुबली’ मोहीम यशस्वी: भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेने (इस्रो) आपल्या सर्वात वजनदार LVM3-M5 रॉकेट, ज्याला ‘बाहुबली’ असेही म्हटले जाते, त्याच्या साहाय्याने CMS-03 या दळणवळण उपग्रहाचे यशस्वी प्रक्षेपण केले. 4,410 किलो वजनाचा हा उपग्रह भारतीय भूमीवरून प्रक्षेपित केलेला आतापर्यंतचा सर्वात जड उपग्रह आहे. या यशस्वी मोहिमेमुळे भारताने जड उपग्रह प्रक्षेपणाच्या बाबतीत आत्मनिर्भरतेच्या दिशेने एक मोठे पाऊल टाकले आहे. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी इस्रोच्या शास्त्रज्ञांचे अभिनंदन करत म्हटले की, “आपले अंतराळ क्षेत्र आपल्याला सतत अभिमान वाटेल अशी कामगिरी करत आहे.”
- ‘ग्रँड इजिप्शियन म्युझियम’ (GEM) सर्वसामान्यांसाठी खुले: इजिप्तमधील गिझाच्या प्रसिद्ध पिरॅमिड्सजवळ ‘ग्रँड इजिप्शियन म्युझियम’ (GEM) सर्वसामान्यांसाठी खुले करण्यात आले आहे. जगातील सर्वात मोठे पुरातत्व संग्रहालय म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या या संग्रहालयात तब्बल 1 लाख कलाकृती ठेवण्यात आल्या आहेत. याचे सर्वात मोठे आकर्षण म्हणजे, तरुण राजा तूतनखामेनच्या कबरीतून मिळालेल्या 5,500हून अधिक वस्तू पहिल्यांदाच एकाच ठिकाणी प्रदर्शित केल्या जात आहेत.
- मुक्त व्यापाराचे युग संपले – कॅनडा: दक्षिण कोरियात झालेल्या APEC शिखर परिषदेत कॅनडाचे पंतप्रधान मार्क कार्नी यांनी एक महत्त्वपूर्ण विधान केले आहे. त्यांनी म्हटले की, “नियम-आधारित मुक्त व्यापार आणि गुंतवणुकीचे जुने जग, ज्यावर आपल्या देशांची समृद्धी अवलंबून होती, ते आता संपले आहे.” याउलट, चीनचे अध्यक्ष शी जिनपिंग यांनी याच परिषदेत मुक्त व्यापाराचे जोरदार समर्थन केले, ज्यामुळे जागतिक व्यापाराच्या भविष्याबद्दल दोन भिन्न दृष्टिकोन समोर आले आहेत.
- ब्रिटनमध्ये ट्रेनमध्ये चाकूहल्ला, अनेक जण गंभीर: जखमी उत्तर इंग्लंडमधील डॉनकास्टर येथून लंडनला जाणाऱ्या ट्रेनमध्ये झालेल्या चाकूहल्ल्यात 10 जण जखमी झाले आहेत. यापैकी 9 जणांची प्रकृती गंभीर असल्याचे ब्रिटिश ट्रान्सपोर्ट पोलिसांनी सांगितले. एका प्रत्यक्षदर्शीने सांगितले की, लोक ‘पळा, पळा, एक माणूस अक्षरशः प्रत्येकावर चाकूने हल्ला करत आहे,’ असे ओरडत होते. ही घटना हंटिंगडन स्टेशनजवळ घडली, जिथे दोन संशयितांना अटक करण्यात आली. या प्रकरणाच्या तपासात आता दहशतवादविरोधी पथकही मदत करत आहे.
- अमेरिकेच्या इमिग्रेशन धोरणात मोठे बदल: अमेरिकेने गेल्या काही महिन्यांत इमिग्रेशन धोरणात तीन मोठे बदल केले आहेत. यामध्ये एम्प्लॉयमेंट ऑथोरायझेशन डॉक्युमेंट (EAD) किंवा वर्क परमिटचे स्वयंचलित नूतनीकरण बंद करणे, नवीन H-1B व्हिसासाठीचे शुल्क $1,00,000 पर्यंत वाढवणे, नंतर त्यात बदल करणे आणि नागरिकत्वासाठीची नागरी परीक्षा (civics test) अधिक कठीण करणे यांचा समावेश आहे. या बदलांचा भारतीय व्यावसायिकांसह अनेक स्थलांतरितांवर मोठा परिणाम होण्याची शक्यता आहे.
या जागतिक घटनांचा भारताच्या धोरणात्मक आणि सामाजिक स्तरावर काय परिणाम होऊ शकतो, हे पाहणे महत्त्वाचे ठरेल.
गेल्या 24 तासांतील जागतिक घडामोडी संघर्ष आणि सहकार्य, वैज्ञानिक प्रगती आणि मानवी शोकांतिका यांचे एक जटिल मिश्रण दर्शवतात. एकीकडे अमेरिका-नायजेरिया आणि रशिया-युक्रेनमधील तणाव जागतिक अस्थिरतेत भर घालत आहेत, तर दुसरीकडे अमेरिका-चीन यांच्यातील व्यापारकरार आणि इस्रोचे अंतराळातील यश हे सहकार्य आणि मानवी क्षमतेचे प्रतीक आहे. इजिप्तमधील संग्रहालयाचे उद्घाटन सांस्कृतिक वारशाचे महत्त्व अधोरेखित करते, तर माले, मेक्सिको आणि ब्रिटनमधील दुःखद घटना जागतिक शांतता आणि सुरक्षेपुढील आव्हाने स्पष्ट करतात.
जागतिक घडामोडींचा भारतावरील परिणाम
जागतिक स्तरावरील प्रत्येक मोठ्या घटनेचे पडसाद भारताच्या राजकारण, अर्थव्यवस्था आणि समाजावर उमटत असतात. आंतरराष्ट्रीय संबंधांमधील बदल, व्यापारविषयक धोरणे आणि इतर देशांतील सामाजिक स्थित्यंतरे भारतासाठी नवीन संधी आणि आव्हाने निर्माण करतात.
अमेरिकेच्या व्हिसा धोरणाचा थेट परिणाम: अमेरिकेने EAD नूतनीकरणाचे नियम बंद केल्याचा थेट फटका तेथे काम करणाऱ्या हजारो भारतीय व्यावसायिकांना आणि त्यांच्या कुटुंबांना बसणार आहे. या धोरणांमुळे त्यांच्या नोकरी आणि भविष्याबाबत अनिश्चितता निर्माण झाली आहे. या कठोर व्हिसा धोरणांमुळे निर्माण झालेल्या द्वेषपूर्ण वातावरणाचा थेट आणि गंभीर परिणाम म्हणून, अमेरिकेतील भारतवंशियांविरोधातील द्वेषपूर्ण गुन्ह्यांमध्ये (Hate Crimes) तब्बल 91% वाढ झाल्याचे धक्कादायक वास्तव समोर आले आहे.
कॅनडाचे भारतासोबत संबंध सुधारण्याचे संकेत: APEC परिषदेदरम्यान कॅनडाचे पंतप्रधान मार्यांक कार्नी यांनी स्पष्ट केले की, त्यांचा देश व्यापारासाठी अमेरिकेवरील अवलंबित्व कमी करण्याच्या विचारात आहे. या धोरणाचा भाग म्हणून, त्यांनी हिंद-प्रशांत क्षेत्रातील देशांशी, विशेषतः भारतासोबत संबंध अधिक दृढ करण्यावर भर दिला आहे. हे विधान भारतासाठी एक सकारात्मक संकेत असून, यामुळे कॅनडासोबतच्या व्यापारात आणि हिंद-प्रशांत क्षेत्रात भारताला नवीन संधी मिळू शकतात.
इस्रोच्या यशामुळे भारताचा वाढता दबदबा: ‘बाहुबली’ रॉकेटच्या साहाय्याने सर्वात वजनदार दळणवळण उपग्रहाचे यशस्वी प्रक्षेपण केल्याने भारताची अंतराळ तंत्रज्ञानातील क्षमता जागतिक पातळीवर सिद्ध झाली आहे. जड उपग्रह प्रक्षेपणासाठी परदेशी संस्थांवरील अवलंबित्व कमी करण्याच्या दिशेने हे एक महत्त्वाचे पाऊल आहे. या यशामुळे भारताचा आंतरराष्ट्रीय स्तरावर वैज्ञानिक आणि तांत्रिक क्षेत्रातील प्रभाव आणि प्रतिष्ठा आणखी वाढली आहे.
अमेरिका-चीन संबंधांचे अप्रत्यक्ष परिणाम: जगातील दोन सर्वात मोठ्या अर्थव्यवस्था असलेल्या अमेरिका आणि चीन यांच्यातील व्यापारयुद्धाला तात्पुरती स्थगिती मिळाल्यामुळे जागतिक व्यापारातील तणाव काही प्रमाणात निवळला आहे. या बदलाचा भारताच्या अर्थव्यवस्थेवर आणि परराष्ट्र धोरणावर अप्रत्यक्ष परिणाम होऊ शकतो. जागतिक पुरवठा साखळीतील बदलांमुळे भारताला काही क्षेत्रांमध्ये संधी मिळू शकते, तर काही ठिकाणी नवीन आव्हानांना सामोरे जावे लागू शकते.
