काय काय कृत्रिम होणार कुणास ठाऊक? बुद्धिमत्ता कृत्रिम झाली. माणसेही कृत्रिम रीतीने तयार होण्याची सुरुवात झाली आहे… आता विज्ञानाचा रोख थेट सूर्यापर्यंत पोहोचला आहे. “सूर्यग्रहणाची वाट कशाला बघायची? आम्ही विज्ञानाची करामत करून केवळ दोन उपग्रह अवकाशात सोडणार आणि सूर्यग्रहण होईल… तेही खग्रास… आता बोला!
आजवर ग्रह सूर्याभोवती फिरायचे आणि त्यामध्ये सूर्य आणि चंद्रग्रहण लागत असे. त्यांच्या तारखा काही वर्षे अगोदरदेखील बघता आणि अगनिताने मांडल्या जाऊ शकत होत्या. आणि त्याही अचूक. मिनिटाचाही फरक नाही. आता विज्ञान म्हणते आहे की, आम्ही सूर्याला कधीही खग्रास ग्रहण लावून जगाच्या विशिष्ट भागात संपूर्ण अंधार करू शकतो. यासाठी विज्ञान संशोधकांनी एक नवी कल्पना आणली आहे. यामध्ये त्यांनी याच वर्षाच्या सुरुवातीला दोन उपग्रह आकाशात सोडले. पृथ्वीबाहेरच्या त्यांच्या भ्रमणकक्षेत त्यांची जागा सूर्याचा प्रकाश अडवला जाऊ शकेल अशी निश्चित केली गेली. हे उपग्रह एकमेकांपासून ४०२ मीटर्स अंतरावर स्थिर केले गेले आणि त्यापैकी एकाने सूर्याचा प्रकाश अडवून ठेवला. या मोहिमेची अचूकता मिलीमीटरच्या परिमाणातील होती हे लक्षात घेतले की, त्यांना आपल्या भ्रमणकक्षेत स्थिर करायला किती गणिते मांडावी लागली असतील याची कल्पना येईल.
ही स्थिती आल्यानंतर बाहेरच्या बाजूला असलेल्या एक उपग्रहाने सूर्याच्या खगोल ग्रहणाची छायाचित्रे घेतली. अशी छायाचित्रे केवळ नैसर्गिक प्रकारचे खग्रास सूर्यग्रहण असतानाच काढली जाऊ शकतात. ‘गूढगर्भी’ असे नाव असलेल्या पहिल्या उपग्रहाने आपल्या ४.६ फुटांच्या ‘डिश’ सूर्यावर सावली पाडून ही करामत केली. या उपक्रमामुळे सूर्यग्रहणाच्या वेळी होत असलेल्या अनेक घटनांची माहिती घेता आली. पृथ्वीवरील काही जागी यावेळी रेडिओ लहरी आणि जीपीएस यंत्रणा बंद झाल्या. साहजिकच या प्रकल्पाशी संबंधित असलेल्या प्रत्येक व्यक्तीला हे यश आवडले असेलच यात शंका नाही. “पृथ्वीबाहेरच्या आपल्या भ्रमणकक्षेत उपग्रह इतके कमी अंतर अचूकपणे राखू शकले हे सर्वात मोठे यश होते असे म्हणावे लागेल.” या शब्दात युरोपियन अवकाश संस्थेचे संचालक डिटमार पिट्झ यांनी आनंद व्यक्त केला.
या प्रकल्पातील सर्वात महत्त्वाची गोष्ट अशी की, यावेळी उपग्रहांनी दिलेली चित्रे ही नैसर्गिक रीतीने होणाऱ्या खग्रास सूर्यग्रहणाइतकीच स्पष्ट आहेत. त्यामुळे आता सूर्याचा अभ्यास करणे काहीसे सोपे झाले आहे. फरक इतकाच आहे की आता खग्रास सूर्यग्रहणाची वाट बघावी लागणार नाही. आम्ही आमचे सूर्यग्रहण १९.६ तासांच्या आमच्या भ्रमणकक्षेत निर्माण करून अभ्यास करू शकतो. या तुलनेत नैसर्गिक सूर्यग्रहणे वर्षातून एकच अथवा दुर्मिळ, फार फार तर दोन होऊ शकतात, हेही समजावून घ्यावे लागेल. सूर्याविना जग चालू शकले नसते इतका तो महत्त्वाचा आणि त्यामुळेच पिता ग्रहगोल आहे. त्याला ग्रहांचा राजा असेदेखील म्हटले जाते. त्याच्या वातावरणाचा अभ्यास करायला मिळाला तर त्या अभ्यासातून पृथ्वीवरच्या अनेक प्रश्नांची उत्तरे मिळावीत अशीच विज्ञानाची आणि सामान्य माणसाचीही इच्छा असणारच. त्यामुळे माणसाने आता सूर्यालाही गवसणी घातली आहे, असेही म्हणता येईल!
