‘मी मोदींना ठणकावले.. युद्ध थांबवा नाहीतर 250% शुल्क लादेन!’ असा दम भरून आपण भारत-पाक युद्ध थांबवल्याचा दावा अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी पुन्चाहा एकदा केला आहे. दक्षिण कोरियातील ‘एशिया-पॅसिफिक इकॉनॉमिक कोऑपरेशन’ (APEC)च्या मुख्य कार्यकारी अधिकाऱ्यांच्या शिखर परिषदेत भाषण देताना त्यांनी हे विधान केले. दोन्ही देशांतील युद्ध थांबवण्यासाठी आपण “250% टेरिफ” लावण्याची धमकी दिली होती, असा दावा त्यांनी केला. तथापि, भारताने या दाव्याचे जोरदार खंडन केले असून, या दाव्यामुळे एक नवीन राजनैतिक वाद निर्माण झाला आहे. ट्रम्प यांनी lसांगितले की, त्यांनी स्वतः पंतप्रधान नरेंद्र मोदी आणि पाकिस्तानच्या पंतप्रधानांना फोन केला होता. त्यांच्या दाव्यानुसार, त्यांनी पंतप्रधान मोदींना सांगितले की, “आम्ही तुमच्यासोबत व्यापार करार करू शकत नाही… तुम्ही पाकिस्तानसोबत युद्ध सुरू करत आहात.”
ट्रम्प यांनी पुढे दावा केला की, दोन्ही देशांच्या नेत्यांनी सुरुवातीला लढण्याचा आपला हक्क असल्याचे सांगितले. ते म्हणाले, “नाही, नाही, नाही, तुम्ही आम्हाला लढू द्यायला हवे.” यावर ट्रम्प यांनी थेट दोन्ही देशांवर “प्रत्येकी 250% शुल्क लावण्याची” धमकी दिली. ट्रम्प यांच्या दाव्यानुसार, या धमकीनंतर, “48 तासांच्या आत” युद्ध थांबले आणि त्यांनी “लाखो लोकांचे प्राण वाचवले.” याव्यतिरिक्त, युद्धात भारताची सात विमाने पाडण्यात आली होती, असाही दावा ट्रम्प यांनी केला. अर्थात हे दावे भारताच्या अधिकृत भूमिकेशी पूर्णपणे विसंगत आहेत.
भारताची प्रतिक्रिया आणि वस्तुस्थिती
भारताने ट्रम्प यांचे दावे पूर्णपणे फेटाळून लावले आहेत. त्यामुळे त्यांच्या ‘लाखो जीव वाचवण्याच्या’ दाव्यावर प्रश्नचिन्ह निर्माण झाले आहे.
भारताने या दाव्यांचे खंडन करताना खालील मुद्दे स्पष्ट केले आहेत:
पूर्णपणे निरर्थक: ट्रम्प यांचे दावे “arrant nonsense” म्हणजेच ‘पूर्णपणे निरर्थक’ आणि तथ्यहीन आहेत.
तिसऱ्या पक्षाचा हस्तक्षेप नाही: भारताने सातत्याने हे नाकारले आहे की, दोन्ही देशांमधील तणाव कमी करण्यासाठी कोणत्याही परदेशी हस्तक्षेपाची मदत घेण्यात आली होती.
कोणताही फोन कॉल नाही: संघर्षाच्या काळात ट्रम्प आणि पंतप्रधान मोदी यांच्यात कोणताही फोन कॉल झाला नव्हता.
वास्तविक युद्धविराम: खरी परिस्थिती अशी होती की, एका संक्षिप्त चार दिवसीय युद्धानंतर, पाकिस्तानच्या लष्करी कारवाई महासंचालकांनी (DGMO) त्यांच्या भारतीय समकक्ष अधिकाऱ्याला फोन करून युद्धविरामाची विनंती केली होती, त्यानंतर संघर्ष थांबला.
अमेरिकेतही ट्रम्प यांच्या या दाव्यावर उपहासात्मक टीका झाली. विश्लेषकांकडून याकडे जागतिक स्तरावरील त्यांच्या वैशिष्ट्यपूर्ण काल्पनिक कथांपैकी आणखी एक उदाहरण म्हणून पाहिले जात आहे.
ट्रम्प यांनी केवळ भू-राजकीय दावेच केले नाहीत, तर पंतप्रधान मोदींबद्दल वैयक्तिक टिप्पणीही केली, ज्यामुळे त्यांच्या वक्तव्याचे आणखी पैलू समोर येतात.
पंतप्रधान मोदींचे विरोधाभासी वर्णन
डोनाल्ड ट्रम्प यांची जागतिक नेत्यांबद्दल बोलण्याची एक विशिष्ट शैली आहे. ते अनेकदा स्तुती आणि आक्रमक विशेषणे एकत्र वापरून स्वतःला एक कुशल वाटाघाटी करणारे नेते म्हणून सादर करतात. पंतप्रधान मोदींबद्दल बोलतानाही त्यांनी हीच रणनीती वापरली.
ट्रम्प यांनी पंतप्रधान मोदींचे वर्णन करताना परस्परविरोधी विशेषणे वापरली:
1. एकीकडे त्यांनी मोदींना “सर्वात छान दिसणारे गृहस्थ” आणि “पितृतुल्य व्यक्ती” म्हटले आणि त्यांच्याबद्दल “खूप आदर आणि प्रेम” असल्याचे सांगितले.
2. दुसरीकडे, त्यांनी मोदींचे वर्णन “ते एक किलर आहेत. ते कमालीचे कणखर आहेत,” असे केले.
हे त्रिविध आणि विरोधाभासी वर्णन ट्रम्प यांच्या कथेला अनुकूल आहे, ज्यात ते एका “कणखर” नेत्याला आपल्या धमक्यांनी कसे नमवतात हे दाखवू पाहतात. या वैयक्तिक टिप्पण्यांचा संबंध अमेरिका आणि भारत यांच्यात होणाऱ्या संभाव्य व्यापार कराराशी जोडला जातो, ज्यामुळे ही स्तुती वाटाघाटीचा एक भाग असू शकते, असा अंदाज बांधला जात आहे.
व्यापक संदर्भ: अमेरिका-भारत व्यापार करार
ट्रम्प यांचे भाषण केवळ भूतकाळातील संघर्षापुरते मर्यादित नव्हते, तर त्याचा मुख्य उद्देश सध्याच्या आर्थिक वाटाघाटींवर प्रभाव टाकणे हा होता. त्यांनी आपल्या भाषणातून भारत-अमेरिका यांच्यात लवकरच होणाऱ्या व्यापार कराराचे संकेत दिले. या संभाव्य करारातील प्रमुख मुद्दे खालीलप्रमाणे होते:
1. अमेरिकेकडून भारतीय निर्यातीवरील दंडात्मक 50 टक्के शुल्क कमी करून 15 टक्क्यांपर्यंत आणणे.
2. भारताने अमेरिकेकडून ऊर्जेची आयात वाढवणे.
3. भारताने आपल्या जैव-इंधन कार्यक्रमासाठी अमेरिकन मका खरेदी करण्याचे वचन देणे.
4. अमेरिकेकडून काही विशिष्ट लष्करी उपकरणांची खरेदी करणे.
यामागे एक मोठी भू-राजकीय खेळी होती. चीनचे राष्ट्राध्यक्ष शी जिनपिंग यांच्याशी होणाऱ्या भेटीपूर्वी भारत, मलेशिया, जपान आणि दक्षिण कोरिया या देशांसोबत व्यापार करार करून आपली वाटाघाटीची स्थिती मजबूत करण्याची ट्रम्प यांची इच्छा होती. या आंतरराष्ट्रीय आर्थिक संदर्भाने भारतात मात्र राजकीय प्रतिक्रिया उमटल्या.
भारतातील राजकीय प्रतिक्रिया
परदेशी नेत्यांनी केलेल्या अशा वक्तव्यांचे देशांतर्गत राजकारणात पडसाद उमटणे स्वाभाविक असते. विरोधी पक्ष अनेकदा अशा विधानांचा वापर करून सरकारच्या परराष्ट्र धोरणावर आणि सामर्थ्यावर प्रश्नचिन्ह निर्माण करतात. काँग्रेस नेते राहुल गांधी यांनी यावर तीव्र प्रतिक्रिया दिली. त्यांनी एक्स (पूर्वीचे ट्विटर) वर टीका करताना, ट्रम्प यांच्या “सात विमाने पाडण्यात आली” या विशिष्ट दाव्याचा उल्लेख करत म्हटले की, “ट्रम्प देशोदेशी जाऊन मोदींचा अपमान करत आहेत.” त्यांनी पुढे पंतप्रधानांना आवाहन केले की, त्यांनी “प्रत्युत्तर देण्याचे धाडस दाखवावे.”
एकंदरीत, डोनाल्ड ट्रम्प यांचे विचित्र दावे जरी भारतीय अधिकाऱ्यांनी फेटाळून लावले असले तरी, त्यामुळे भारत सरकार एका नाजूक राजनैतिक परिस्थितीत सापडले आहे. त्यांना एका महत्त्वाच्या व्यापार भागीदाराला नाराज न करता या काल्पनिक दाव्यांचे खंडन करावे लागत आहे, आणि त्याचवेळी देशांतर्गत राजकीय हल्ल्यांचा सामनाही करावा लागत आहे.
