भगवान महावीरांनी सांगितलेली अहिंसा जगाला तारेल, असे वाक्य अनेकजण बोलतात. महापुरुषाच्या जन्मदिनी किंवा निर्वाणदिनी असेच बोलायचे असते; परंतु हे वाक्य जर प्रत्यक्षात यायचे असेल तर काय केले पाहिजे, याचाही विचार करणे क्रमप्राप्त आहे. भगवान महावीरांचे जीवनचरित्र आपण या पुस्तकात वाचणार आहोत; पण ते केवळ वाचण्यासाठी नसून त्यातील आपण काय आचरणात आणू शकतो याचाही प्रत्येकाने विचार करणे गरजेचे आहे.
या पुस्तकात १७ प्रकरणांतून भगवान महावीर यांच्या जीवनचरित्राचा पट लेखक रमेश पतंगे यांनी मांडला आहे. या पुस्तकाबाबत आपली भूमिका मांडताना लेखक म्हणतात- हे पुस्तक लिहिण्यापूर्वी भगवान महावीर यांचे नाव मला माहीत होते. ते अहिंसेचे उपासक होते हे ऐकून माहीत होते. अधिक माहिती मिळवण्यासाठी सर्वप्रथम आचार्य तुलसी यांचे ‘भगवान महावीर’ हे पुस्तक वाचून काढले. या पुस्तकात अनेक संदर्भ आले. त्याचा शोध सुरू झाला आणि पुस्तकांची मालिका वाढत वाढत तिने २०-२५चा आकडाही पार केला. या सर्व वाचनातून सर्वप्रथम जर कोणती गोष्ट जाणवली असेल तर ती ही की, आपण आपल्या देशाच्या इतिहासाविषयी, संस्कृतीविषयी, तत्त्वज्ञानाविषयी आणि महापुरुषांविषयी घोर अज्ञानी असतो. अज्ञानाच्या काळोख्या गुहेतच बसलेलो असतो आणि मग या अज्ञानाची आपली आपल्यालाच लाज वाटायला लागते.
हे पुस्तक वाचल्यानंतर लेखकाला जे आकलन झाले, त्यातून त्यांनी मांडलेले हे विचार- अपरिग्रहाच्या संदेशाच्या माध्यमातून त्यांनी समाजाला आपल्या गरजा मर्यादित ठेवून संयमाने जीवन जगण्याची आणि आपले अतिरिक्त उत्पन्न समाजाच्या कल्याणासाठी समर्पित करण्याबाबत मार्गदर्शन केले. मानवाच्या सध्याच्या जीवनशैलीमुळे पर्यावरणाचे नुकसान होत आहे आणि पर्यावरण वाचवण्यासाठी अपरिग्रहाचे सूत्र अत्यंत महत्त्वाचे आहे. भगवान महावीरांच्या अहिंसेच्या शिकवणुकीचे पालन करणे, त्याचबरोबर सहअस्तित्त्व आणि प्रत्येक जीवात एकच आत्मा विद्यमान आहे हे जाणून आचरण करणे संपूर्ण जगाच्या अस्तित्त्वासाठी आवश्यक आहे. भगवान महावीरांनी कर्माचा सिद्धांत प्रतिपादन केला आहे. त्याला अनुसरून मानवाने स्वतःला प्राप्त झालेल्या दुःखासाठी इतरांना जबाबदार धरणे योग्य नाही आणि स्वतःच्या प्रत्येक कृतीसाठी ती कृती करणाराच आपल्या सुख-दुःखाला कारणीभूत असतो हे समजून घेतले पाहिजे, असा त्यांचा संदेश आहे.
‘स्यादवाद’ हा भगवान महावीरांचा एक प्रमुख महत्त्वाचा संदेश आहे. अनेक प्रकारच्या संघर्षांमुळे त्रस्त असलेल्या मानवतेला वाचवण्यासाठी आणि शांततापूर्ण सहअस्तित्त्व सुनिश्चित करण्यासाठी स्यादवाद हा आपला आधार बनू शकतो.
भगवान महावीर हे जैन परंपरेतील २४वे तीर्थंकर आहेत आणि जैन मान्यतेप्रमाणे आणि कालगणनेप्रमाणे ते या युगातील शेवटचे तीर्थंकर आहेत. नवीन युगात नवीन तीर्थंकर जन्माला येतील, अशी जैन मान्यता आहे. भारतात जन्मलेला सिद्ध आणि आत्मज्ञानी महापुरुषात महावीरांचे स्थान कोणते? “भगवान महावीर यांच्या व्यक्तिमत्त्वातील सर्वात महत्त्वाचा भाग म्हणजे त्यांच्याकडे अंतहीन ऊर्जा होती. या ऊर्जेच्या माध्यमातून त्यांनी आपला मार्ग बनविला.” डॉ. फर्डिनंड फिलिप्पी, इटली यांचे हे मत आहे. रवींद्रनाथ टागोर म्हणतात, “महावीर यांनी भारतात मोक्षाचा संदेश देत असताना धर्म ही एक वास्तविकता आहे, ती रूढी नाही, असे सांगितले. सत्यधर्माला शरण जाऊनच मोक्षाची प्राप्ती होते. बाह्य अनुष्ठाने करून मोक्ष प्राप्त होत नाही. मनुष्य आणि मनुष्यातील अवरोधांना धर्म शाश्वत सत्य मानत नाही. या शिकवणुकीमुळे जातींच्या स्थायी प्रवृत्तींचे अडसर अतिशय वेगाने पार करण्यात आले आणि या शिक्षेचा प्रभाव सर्व भारतभर पसरला.” लोकमान्य टिळक म्हणतात, “भगवान महावीर यांनी जैन धर्माच्या सिद्धांताला पुन्हा एकदा अग्रक्रम दिला. बौद्ध धर्मापूर्वी भारतात जैन धर्म प्रचलित होता. प्राचीन काळी असंख्य पशुंचा वध बळीच्या रूपात केला जात असे. धर्मातून प्राणिहिंसेच्या प्रथेला समाप्त करण्याचे श्रेय जैन धर्माकडे जाते.” (संदर्भ: एनसायक्लोपीडिया ऑफ जैनिझम)
धर्म भगवान महावीरांचा
लेखक: रमेश पतंगे
प्रकाशक: विवेक प्रकाशन
मूल्य- २३० ₹. / पृष्ठे- १५२
सवलतमूल्य- २०० ₹.
टपालखर्च- ५० ₹.
पुस्तक खरेदीसाठी संपर्क- ग्रंथ संवाद वितरण (8383888148)
