अमेरिकेतले प्रसिद्ध उद्योगपती एलॉन मस्क यांची आता विकिपीडियाला टक्कर देऊ शकणारे ‘ग्रोकिपीडिया’चे (Grokipedia) नुकतेच अनावरण केले. या नवीन माहितीकोशाच्या वेबसाइटवर सध्या 8,85,279 लेख उपलब्ध असल्याचे सांगण्यात आले आहे.
गेल्या 24 तासातील महत्त्वाच्या जागतिक घडामोडीत एकीकडे अमेरिका-चीन व्यापार कराराच्या आशेने बाजारपेठांनी उच्चांक गाठले, तर दुसरीकडे मध्य-पूर्व आणि नैसर्गिक आपत्तींच्या दुहेरी संकटामुळे जागतिक स्थैर्यावर प्रश्नचिन्ह निर्माण झाले. दक्षिण कोरियामध्ये अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष ट्रम्प आणि चीनचे राष्ट्राध्यक्ष शी जिनपिंग यांच्यातील अपेक्षित शिखर परिषदेमुळे सकारात्मकता असली तरी, इस्रायलने गाझावर तीव्र हल्ले करण्याचे आदेश दिल्याने मध्य-पूर्वेतील तणाव शिगेला पोहोचला आहे. याचबरोबर, कॅरिबियन समुद्रातील ‘मेलिसा’ आणि भारतातील ‘मोन्था’ या चक्रीवादळांनी जागतिक हवामान बदलाचे गंभीर परिणाम अधोरेखित केले.
तंत्रज्ञान आणि व्यवसायाच्या क्षेत्रात आर्टिफिशियल इंटेलिजन्सचा (AI) प्रभाव वेगाने वाढत असल्याचे स्पष्ट झाले आहे. ॲडोबी आणि PwC च्या अहवालानुसार, AI आता जागतिक अर्थव्यवस्थेचा एक अविभाज्य भाग बनत आहे. यासोबतच, एलॉन मस्क यांनी विकिपीडियाला आव्हान देत ‘ग्रोकिपीडिया’ या नव्या प्लॅटफॉर्मचे अनावरण केले आहे, तर अमेरिकेच्या निर्बंधांना प्रत्युत्तर म्हणून रशियाने आपल्या आर्थिक धोरणांमध्ये मोठे बदल केले आहेत.
या सर्व घडामोडी जागतिक व्यवस्था आणि बाजारपेठेची भविष्यातील दिशा दर्शवत आहेत. या पार्श्वभूमीवर, आता आपण दिवसातील टॉप महत्त्वाच्या बातम्यांचा आढावा घेऊया.
गेल्या 24 तासांतील टॉप जागतिक घटना-घडामोडी-
1. इस्रायल-गाझा संघर्ष तीव्र; युद्धविराम उल्लंघनाचा आरोप: इस्रायलचे पंतप्रधान बेंजामिन नेतान्याहू यांनी गाझावर ‘शक्तिशाली आणि तत्काळ’ हल्ले करण्याचे निर्देश दिले आहेत. हमासने युद्धविरामाचे उल्लंघन करून यापूर्वी ताब्यात घेतलेल्या एका ओलिसाचे केवळ अवशेष परत केल्याचा आरोप इस्रायलने केला आहे, ज्यामुळे हा संघर्ष पुन्हा एकदा तीव्र झाला आहे.
2. गोवर (Measles) आजाराचे नवे जागतिक आरोग्य संकट: सन 2025मध्ये गोवर या आजाराने जगभरात पुन्हा डोके वर काढले असून, अमेरिकेत गेल्या काही दशकांतील सर्वात मोठ्या प्रादुर्भावाचा सामना करावा लागत आहे. लसीकरण कार्यक्रमांमधील व्यत्यय आणि लसीकरणाबद्दलची साशंकता यामुळे अफगाणिस्तान आणि मोरोक्कोसारख्या विकसनशील देशांपासून ते युरोपातील विकसित देशांपर्यंत हे आरोग्य संकट पसरले आहे.
3. जगावर चक्रीवादळांचे संकट; मेलिसा आणि मोन्थाचा तडाखा: जगभरात एकाचवेळी दोन मोठी वादळे घोंगावत आहेत. एकीकडे, ‘मेलिसा’ चक्रीवादळ जमैकाच्या किनारपट्टीवर विनाशकारी स्वरूप धारण करून धडकण्याच्या मार्गावर आहे. दुसरीकडे, ‘मोन्था’ चक्रीवादळ भारताच्या आंध्र प्रदेश आणि ओडिशाच्या किनारपट्टीवर धडकले असून, प्रशासनाने मोठ्या प्रमाणावर लोकांना सुरक्षित स्थळी हलवले आहे.
4. रशियाची आर्थिक खेळी; अमेरिकी निर्बंधांना प्रत्युत्तर: अमेरिकेच्या ट्रम्प प्रशासनाने लादलेल्या निर्बंधांना प्रत्युत्तर म्हणून रशियन तेल कंपनी ‘लुकोईल’ने आपल्या आंतरराष्ट्रीय मालमत्ता विकण्याचा निर्णय घेतला आहे. यासोबतच, भारताने आणि चीनने रशियाकडून तेल खरेदी करण्यावर अमेरिकेने टाकलेल्या दबावाला रशियाने फेटाळून लावले आहे.
5. आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स (AI)चा व्यवसायात वेगाने स्वीकार: ॲडोबी आणि PwC च्या अहवालानुसार, व्यवसायात AI चा वापर वेगाने वाढत आहे. ॲडोबीच्या अहवालानुसार, जगभरातील 86% कंटेंट क्रिएटर्स आता जनरेटिव्ह AI चा वापर करत आहेत. त्याचवेळी, PwC ने आपल्या AI क्षमता वाढवण्यासाठी तब्बल 1.5 अब्ज डॉलर्सची गुंतवणूक केली आहे, जे तंत्रज्ञानातील या मोठ्या बदलाचे द्योतक आहे.
6. अमेरिका-चीन व्यापार कराराची शक्यता आणि जागतिक बाजारपेठेतील उत्साह: अमेरिका आणि चीन यांच्यात लवकरच एक मोठा व्यापार करार होण्याची शक्यता निर्माण झाल्याने जागतिक वित्तीय बाजारात उत्साहाचे वातावरण आहे. या आशेमुळे एस अँड पी 500 (S&P 500) आणि आयबेक्स-35 (Ibex-35) या निर्देशांकांनी विक्रमी उच्चांक गाठला. दक्षिण कोरियामध्ये अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष ट्रम्प आणि चीनचे राष्ट्राध्यक्ष शी जिनपिंग यांच्यात होणाऱ्या बैठकीत हा करार अंतिम होईल, अशी गुंतवणूकदारांना अपेक्षा आहे.
7. अर्जेंटिनाच्या राजकारणात बदल आणि शेअर बाजारात मोठी उसळी: अर्जेंटिनाच्या कायदेमंडळ निवडणुकीत राष्ट्राध्यक्ष मिलेई यांच्या पक्षाला विजय मिळाल्यानंतर देशाच्या शेअर बाजारात मोठी तेजी दिसून आली. या राजकीय बदलामुळे अर्जेंटिनाच्या शेअर बाजारात एकाच सत्रात तब्बल 21%ची विक्रमी वाढ झाली.
8. अमेरिकेतील ‘गव्हर्नमेंट शटडाऊन’चे परिणाम: अमेरिकेतील फेडरल गव्हर्नमेंट शटडाऊनमुळे गंभीर परिणाम दिसू लागले आहेत. या शटडाऊनमुळे नोव्हेंबर महिन्यातील SNAP (फूड स्टॅम्प) लाभांचे वितरण थांबणार आहे, ज्यामुळे देशातील गरजू आणि असुरक्षित लोकसंख्येवर थेट परिणाम होईल.
9. भारत-चीन संबंधात महत्त्वाचे पाऊल; विमानसेवा ५ वर्षांनी पुन्हा सुरू: भारत आणि चीन यांच्यातील थेट विमानसेवा तब्बल पाच वर्षांच्या खंडानंतर पुन्हा सुरू झाली आहे. दोन्ही देशांमधील राजनैतिक संबंध सुधारण्यासाठी आणि व्यापारी तणाव कमी करण्याच्या दिशेने हे एक महत्त्वाचे पाऊल मानले जात आहे.
जागतिक घडामोडींचे भारतावरील परिणाम
नैसर्गिक आपत्ती: सर्वात तत्काळ परिणाम ‘मोन्था’ चक्रीवादळाच्या रूपाने दिसून आला, जो आंध्र प्रदेश आणि ओडिशाच्या किनारपट्टीवर धडकला. यामुळे मोठ्या प्रमाणावर लोकांना सुरक्षित स्थळी हलवावे लागले आणि आपत्कालीन यंत्रणा सज्ज ठेवण्यात आली.
आंतरराष्ट्रीय संबंध आणि संरक्षण: आंतरराष्ट्रीय संबंधांच्या दृष्टीने अनेक महत्त्वाच्या घटना घडल्या. पाच वर्षांच्या खंडानंतर चीनसोबत थेट विमानसेवा पुन्हा सुरू झाल्याने दोन्ही देशांमधील संबंध सुधारण्याची आशा निर्माण झाली आहे. दुसरीकडे, हिंदुस्तान एरोनॉटिक्स लिमिटेडने (HAL) रशियाच्या निर्बंधग्रस्त कंपनी PJSC-UAC सोबत SJ-100 नागरी जेट विमानांच्या उत्पादनासाठी सामंजस्य करार केला आहे. याचबरोबर, अमेरिकेने रशियाकडून तेल खरेदी करण्यावरून भारत आणि चीनवर टाकलेल्या दबावाला रशियाने फेटाळून लावल्याने, भारताची जागतिक ऊर्जा आणि राजनैतिक क्षेत्रातील तारेवरची कसरत पुन्हा एकदा अधोरेखित झाली आहे. पंतप्रधान मोदींनी ASEAN-India शिखर परिषदेत भारताची भूमिका स्पष्ट केली, तर कॅनडाने एका भारतीय संशयितासाठी देशव्यापी वॉरंट जारी केल्याने दोन्ही देशांतील संबंधांवर परिणाम होऊ शकतो.
आर्थिक आणि तांत्रिक क्षेत्र: जागतिक आर्थिक आणि तांत्रिक क्षेत्रात भारताचे स्थान मजबूत होत असल्याचे दिसून आले. PwC च्या अहवालानुसार, आशिया-पॅसिफिक प्रदेशाच्या महसुलात एकूण घट झाली असली तरी, भारत, जपान आणि दक्षिण कोरियासारख्या काही देशांमध्ये मात्र महसुलात चांगली वाढ नोंदवली गेली आहे. तसेच, ॲडोबीच्या जागतिक सर्वेक्षणात भारतीय कंटेंट क्रिएटर्सचा समावेश होता, जे दर्शवते की भारतीय व्यावसायिक जागतिक AI क्रांतीमध्ये सक्रियपणे सहभागी आहेत.
